وضو
امام صادق علیه السلام در کتاب شریف مصباح الشریعه می فرماید: چون قصد تطهیر و وضوء کنى به آب نزدیک باش مانند آن شخصى که مىخواهد خود را به رحمت پروردگار متعال نزدیک کند، زیرا خداوند آب را وسیله مناجات و قرب خود قرار داده، و او را مقدمه و دلیل بر بساط بندگى و عبادت خود معین فرموده است. و چنان که رحمت پروردگار متعال معاصى و ذنوب بندگان را محو مىکند، آب نیز نجاسات و کثافات ظاهرى را تطهیر و پاک مىکند. خداوند مىفرماید: خدائى که مىفرستد بادها را بشارت دهنده در پیشروى رحمت خود و سپس نازل مىکند از آسمان آب پاکى را. (فرقان،48 )و باز مىفرماید: و قرار دادیم از آب هر چیز زنده اى را پس آیا به خدا ایمان نمى آورید؟ (انبیاء،30) پس چنان که خداوند متعال هر چیزى را از نعمتهاى دنیا به وسیله آب زندگى و حیوة بخشیده است، همچنین به فضل و رحمت خود، زندگى و حیوة قلوب را به وسیله عبادات و طاعات قرار داده است.
امام خمینی در کتاب سر الصلوه در باره وضو و تیمم گوید:اصل آبْ رحمت اطلاقى وجود است؛ قال تعالى: وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ کُلَّ شَىءٍ حَیّ.
وَ عَنِ الصّادِقِ عَلَیْهِ السَّلام: تَقَدَّمْ الَى الْماءِ تَقَدُّمَکَ الى رَحْمَةِ اللَّه ؛ و آن اصل تجلى ذاتى است بى تعلق به مرآت و تعین در مجالى آیات.
پس، سالک إلى اللَّه اگر یافت طریقى به تجلى فیض اطلاقى و مشاهده جمال بى تحدید به مثال، به آن تجلىْ تطهیر مقادم وجود خود کند براى وصول به بساط قرب؛ چنانچه رسول خدا صلى اللَّه علیه و آله در وضوء معراج فرمود؛ و اشارهاى به آن مىآید، ان شاء اللَّه؛ و توجه نکند به صعید که اصل تقیید و تحدید است؛ و اگر فاقد شد ماءِ سرِّ وجود را، پس در مرآت تعیّن صعیدى و تجلى تقییدى، بعض از آن محالّ را تطهیر کند و در کسوه تقیید، سرّ وجود را مشاهده کند، فَانَّ التُّرابَ احَدُ الطَّهُورَیْن و رَبُّ الْماءِ هُوَ رَبُّ الصَّعید. قالَ تَعالى: هُوَ الَّذی فی السَّماءِ إِلهٌ وَ فِی الأَرْضِ اله. پس، سرّ وضوء اضمحلال کثرات است در عین جمع؛ و تیممْ رؤیت وحدت است در کسوه کثرت؛ و سرّ این سرّ وضوء رؤیت حقّ است و نفى غیر: هُوَ الْاوَّلُ وَ الآخِرُ وَ الظّاهِرُ وَ الْباطِن ؛ و تیمّمْ رؤیت ذات مقدس است در کسوه غیر: لَوْ دُلّیتُمْ بِحَبْلٍ الَى الْارْضِ السُّفلى، لَهَبَطْتُمْ عَلَى اللَّه.
و بالجمله، وضوء دست و رو شستن از ما سوى است: الّا مَنْ اتَى اللَّه بِقَلْبٍ سَلیمْ؛ و تیمّم رؤیت اوست در آینه اشیاء ما رَأَیتُ شَیْئاً الّا وَ رَأَیْتُ اللَّه مَعَهُ اوْ فیهِ داخِلٌ فِى الْاشْیاءِ لا کَدُخُولِ شَیءٍ فی شَیء.
و ایضاً وضوء، تطهیر به آب است قبل التنزّل؛ و تیمّم، تطهیر به آن است پس از تنزّل؛ و از این جهت احد الطّهورین است به مقتضاى سرایت حکم باطن به ظاهر و غیب به شهادت؛ و ایضاً وضوء، تطهیر از نقایص و حدود است، فما اصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّه وَ ما اصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِک. و تیممْ رجوع نقایص است به حقّ، بالعرض: قُلْ کُلٌّ مِنْ عِنْدِ اللَّه. پایان کلام امام
توضیح اینکه از منظر عرفان، آب سرّ وجود است و همه اشیاء اعم از مادی و غیر مادی دارای آب هستند و معنای جعلنا من الماء کل شیئ حی این است که اولاً همه اشیاء زنده هستند حتی جماد؛ ثانیاً حیاتشان به آبی است که همان تجلی وجودی الهی است. لذا حضرت امیر علیه السلام فرمود ما رایت شیئاً الا و رایت الله فیه. تجلی خدا در همه اشیاء وجود دارد. همانطور که نماز مقام و درجه است، وضو و تیمم نیز درجه می باشد. و اما در وضو سالک تمامی کثرات را در توحید فانی و مستهلک می بیند. وضو توجه به سرّ وجود قبل از تنزیل است و آن آب خالصی است که به تعینات خلقی و کدورات مادی و مثالی آلوده نشده است. اگر کدورتها و آلودگی ها زیاد شود آب از اطلاق خارج می شود لذا با آب مضاف و غیر خالص نمی توان وضو ساخت.
