ای قوم به حج رفته کجایید!

حج در لغت به معنای قصد و آهنگ جایی یا شخصی نمودن است. اما در اصطلاح حاجی کسی است که مناسک خاصی را در ایام ماه ذی الحجه انجام می دهد. ظاهر حج همان است که در کتب فقهی آمده ولی باطن حج عزم سفر و آهنگ رفتن به سوی خداست. چنانچه در آیه شریفه آمده و من یخرج من بیته الی الله و الی رسوله ثم یدرکه الموت فقد وقع اجره علی الله. مرحوم امام خمینی در تبیین در مواضع مختلف اینگونه بیان کرده است که هر کس از بیت مظلم نفس به خدا و رسولش هجرت کتد و در این راه به موت حقیقی که فنای در حق است نائل شود؛ اجرش با خداست و اجرش خود خداست.

به نظر می رسد حج مراتبی از سیر و سلوک الی الله است. از احرام گرفته تا طواف و وقوف در عرفات و تقصیر و قربانی؛ همه مقامات و منازلی در راه رسیدن به معشوق و محبوب حقیقی است. تا جایی که سالک را به فنا و توحید یا همان مرگ و موت حقیقی رهنمون می کند.

  ابن عربی در فتوحات گوید:«از آنجا که خداوند متعال، قلب بنده‌اش را خانه‌ای کریم و حرمی عظیم قرار داده و فرمود که: «آن قلب خدا را فرا گیرد، درحالی‌که آسمان و زمین نتوانند او را فراگیرند»، پس قطعاً قلب مؤمن از کعبه، اشرف و برتر است. در میان طواف‌کنندگان، کسی هم هست که آن را نمی‌داند، لذا به گرد آن خانه با دلی غافل و بی‌خبر می‌گردد. پس به پاس خدای، بر همة مردم است که دل‌هایشان را مانند «بیت» قرار دهند و بخواهند که حق تعالی در آن ساکن باشد، چنان‌که فرمود: «اُطْلُبُونی فِی قُلُوبِ الْعارِفین»؛ «مرا در دل‌های عارفانم طلب کنید».

خواجه عبدالله انصاری می‌نویسد:

کعبة گِل، ساخته ابراهیم خلیل است و کعبه دل، پرداخته ربّ جلیل. آن کعبه، منظور نظر مؤمنان است و این کعبه، نظرگاه خداوند رحمان. آن، کعبة حجاز است و این، کعبه راز. آن، کعبة اصناف خلایق است و این، کعبة عطای حضرت خالق است. آنجا چاه زمزم است و اینجا آه دمادم است. آنجا مروه و عرفات است و اینجا محل نور ذات است. حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و آله و سلم) آن کعبه را از بتان پاک کرد، تو نیز این کعبه را از بت‌های هوی و هوس، پاک گردان.

ای قوم به حج رفته کجایید کجایید

معشوق، همین جاست بیایید بیایید

معشوقِ تو همسایه و دیوار به دیوار

در بادیه سرگشته شما در چه هوایید

گر صورت بی‌صورت معشوق ببینید

هم خواجه و هم خانه و هم کعبه شمایید

ده‌بار از آن راه بدان خانه برفتید

یک بار ازین خانه برین بام برآیید

آن خانه لطیف است نشان‌هاش بپرسید

از خواجة آن خانه نشانی بنمایید

ادامه دارد....