فلکیات از منظر ابن عربی

بحث فلکیات گاهی اشاره به مبحث نجوم فیزیکی دارد که اشاره به منظومه شمسی و سیارات و کهکشان ها دارد. این مباحث در علم نجوم جدید (astronomy) مطرح می شود ولی نکته مهمی که اغلب افراد از آن غافل و بی اطلاعند این است که در زمان قدیم گاهی از نجوم و فلکیات منظور این آسمان و سیارات و ستارگان نبوده است. مثلاً منظور از مریخ این سیاره سرخ در آسمان نبوده است. بلکه یک حقیقتی در عالم بالاتر و عالم مثال بوده است. البته ممکن است که یک ارتباطی بین مریخ مثالی با این سیاره مریخ مادی وجود داشته باشد. حتی در طب سنتی به سیارات طبع سرد و گرم نسبت داده شده است. که به نظر این سیارات مادی نباشند. بی اطلاعی از زبان و ادبیات قدما باعث اشتباه در فهم کلام آنها شده است. لذا بعضی چنین پنداشته اند که قدما از علم نجوم چیز زیادی نمی دانستند در حالی که منظور قدما اساساً علم نجوم مادی نبوده است. یکی از ادله ما بر این ادعا کتاب التنزلات الموصلیه ابن عربی است. وی در این کتاب در باب فلکیات گوید:" بدان فلک ولایت فلک محیط اعم اتم اکمل عقلی است و فلک نبوت فلک اتم نفسی و فلک رسالت فلک قریب مثلث هیولایی است. و فلک جهل فلک زحلی و فلک علم فلک مشتری و فلک شک فلک مریخی و فلک نظر فلک شمسی و فلک ظن فلک زهری و فلک تقلب فلک عطاردی و فلک ایمان فلک قمری است."

شیخ در این مقال عقل را بالاترین فلک که محیط بر همه فلکهاست می داند و آن فلک ولایت است که بر نبوت نیز احاطه دارد. از این رو ولایت بر نبوت احاطه دارد. چون ولایت شان حقی و نبوت شان خلقی است و مبسوط این بحث سابقاً ذکر شده است. فلک بعدی را نبوت داند که فلک نفس است و نفس متاخر از عقل و روح است. بر این مبنا زحل را فلک جهل و مشتری را فلک علم می داند. پس منظور شیخ از فلک مشتری مقام علم است نه سیاره مشتری در آسمان دنیا.