عشق 1

عشق یا محبت، قویترین نیرو درعالم وجود است. حتی در تکوین نیز عشق باعث ایجاد خلقت و همچنین بقای اوست. چنانچه در حدیث قدسی آمده که کنت کنزاً مخفیاً فاحببت ان اعرف فخلقت الخلق لکی اعرف (گنج مخفی بد ز پری چاک کرد / خاک را تابانتر از افلاک کرد). حق تعالی خواست تا جمال خود را ببیند خلق را آفرید تا خود را در آن ببیند. لذا خلق و در رأس آن انسان، آینه خدا شد تا حق خودش را در آن ببیند. از این حب ذاتی به ابتهاج حق تعالی نام می برند. خلق در واقع ظهور اسماء و صفات خداست و جز خدا را ظاهر نمی سازد. حب خدا در تمام ذرات عالم به ودیعه نهاده شده، از جماد و نبات و حیوان گرفته تا ملائکه؛ از مومن تا کافر همه دانسته و ندانسته در وجودشان عشق الهی نهفته است و خدا او را دوست دارد. در حقیقت تمام حرکات و سکنات در اشیاء حرکت حبی است. خواه آن حرکت مادی باشد و یا معنوی؛ به هر حال آن شیئ به دنبال یک کمالی حرکت می کند و در واقع عاشق یک کمالی و به دنبال رسیدن به او حرکت می کند. این موضوع در فطرت و جان همه موجودات نهفته است ولی ظهور آن در انسان بیشتر است که آن هم به جهت ظهور بیشتر عشق و ظهور بیشتر اسماء الهی در اوست. عرفا بنده را مرآت و آینه خدا می دانند یعنی خدا خودش را در او می بیند و این را معنای حدیث المومن مرآت المومن می دانند. مومن اول بنده و مومن دوم خدای مومن است. (المومن از اسمای الهی است) ابن عربی یک نکته دقیق دیگری به آن می افزاید و آن این است که در مرتبه ای دیگر خدا نیز مرآت عبد می شود یعنی بنده، حقیقت و ذات خود را در خدا می یابد.

ظهور تو به من است و وجود من از تو               و لیس اظهر لولای لم اکن لولاک. 

عشق بنده به خدا اندکی از ظهور عشق خدا به بنده است. چون هیچ بنده ای نمی تواند آینه تمام نمای خدا باشد پس عشق او نیز به خدا به اندازه مظهریتش ظاهر می شود. بنده به قدر آینه خود می تواند حب خدا را بازتاب دهد. در نتیجه عبد همیشه مقدار کمی از عشق خدا به خودش را می تواند منعکس کند. فقط انسان کامل و ولی مطلق است که تمام محبت خدا را بازتاب می دهد چون او مرآت تمام نمای خداست. او حق عبادت و عبودیت خدا را ادا می کند و بقیه خلق همواره در قصور و تقصیرند.