کل نگری در دین
دین یک حقیقت جامعی است که برای هدایت بشر از عالم تنگ مادی تا ملاقات حق تعالی برنامه ریزی دارد. تفکیک دین به برخی علوم از قبیل فقه و اصول، کلام، فلسفه، اخلاق، عرفان، تفسیر و حدیث و رجال؛ موجب گردیده تا برخی فقط تک بعدی به دین بنگرند و از سایر حقایق دینی باز بمانند. پیامبر و یا ائمه هدی علیهم السلام دین را به علوم مختلف تقسیم بندی نکردند بلکه حقایق دین را تا جایی که ممکن بوده است؛ به زبان فهم بشری تبیین کرده اند. اما علمای دین اغلب هر کدام در یک رشته سعی نموده اند که تخصص پیدا کنند و از رشته ها وزمینه های دیگر دین غافل شدند از این رو نمی توانند در مورد دین اظهار نظر کلی کنند. خصوصاً در این زمان که اکثر حوزه ها تک محصولی شده و منحصر در فقه شده است. در حالی که دین در فقه مصطلح خلاصه نمی شود. فقه ظاهری تنها بخش کوچکی از تعالیم دینی را شامل می شود. از این رو کسی می تواند دین شناس باشد که در همه زمینه های دینی تخصص داشته باشد. آنهم نه فقط در علوم ظاهری و درس و بحث حوزوی یا دانشگاهی، بلکه به حقایق دین از راه کشف و تجلی الهی راه یابد. و گرنه حتی اگر همانند برخی علماء در همه علوم دینی هم مطالعه و درس و بحث داشته باشند، باز نمی تواند مدعی فهم کامل دین باشند.
با توجه به مطلب فوق حوزه های ما باید تمام علوم دینی را با هم مطالعه نمایند و یک فقیه زمانی می تواند فقیه باشد و فتوا بدهد که در تمام علوم عقلی و نقلی تبحر لازم را کسب نماید. زیرا فتوا از تمامیت دین برخاسته است و نه فقط پیروی از فقهای سابق. به عنوان مثال اخلاق و یا عرفان در فتوا می تواند کاملاً موثر باشند. بسیاری از سختگیری های فقهی به علت عدم فهم به تمامیت دین حاصل گردیده است. در حالی که پیامبر فرموده که بعثت بدین السهله السمحه من به دین راحت و آسان مبعوث شده ام. به عنوان مثال اگر فقیه از سرّ نجاست یا معنای انواع آبها آگاه باشد و بداند که احکام فقط برای ظاهر عرفی وضع نشده است؛ سختگیرانه و با وسواس فتوا نمی دهد. کما اینکه در برخی روایات مشاهده می کنیم که ائمه هدی علیهم السلام ، ارفاق ها و تسامحاتی را قائل شده اند و فقه خشک را پیاده ننمودند. اما چون اغلب فقهای ما از بقیه علوم دینی خصوصاً عرفان بی اطلاع هستند، لذا به غرض اصلی شارع از وضع قوانین شرعی پی نبرده و تصور می کند که هدف از احکام شرعی خود این احکامند.
اما همانطور که در مباحث قبلی اشاره کردیم حقایق دین با دروس رسمی و مطالعه و تفکر و تعقل به دست نمی آید. بلکه با سیر و سلوک و تقوی کامل حاصل می شود. اولیای خدا غرض اصلی شارع را از قوانین فقهی و همه دستورات الهی می دانند بی شک ایشان فقیه حقیقی و دین شناس واقعی و نواب امام زمان علیه السلام می باشند.
